Geelzien en hyperbilirubinemie

In de eerste dagen na de geboorte worden de meeste baby's een beetje geel. Je ziet dit bijvoorbeeld aan de huid, het oogwit en het tandvlees. De gele gloed is soms moeilijk te zien, zeker bij baby's met een donkere of getinte huidskleur. 

De gele kleur komt door de stof bilirubine. Dit is een galkleurstof, die ontstaat wanneer rode bloedcellen worden afgebroken. Afbraak van rode bloedcellen is normaal in de eerste dagen na de geboorte. Het gebeurt doordat je baby in jouw buik een ander soort rode bloedcellen nodig had dan buiten de buik.  

De lever regelt het afbreken van rode bloedcellen en het verwerken van bilirubine. De lever zet bilirubine om, zodat het via gal naar de darm gaat. Daarna gaat het met poep uit het lichaam. Een klein deel plas je uit. De lever van een pasgeboren baby is nog niet helemaal ontwikkeld. Daarom kan de lever bilirubine nog niet zo goed verwerken als bij volwassenen.  

Ook speelt mee hoeveel voeding een baby binnenkrijgt. In het begin drinkt een baby nog niet zoveel. Daardoor poept en plast die ook minder. De bilirubine blijft dan langer in het lichaam, waardoor de gele tint ontstaat. Als de baby meer gaat drinken, wordt de bilirubine afgevoerd en trekt de gele kleur weg.

Normaal wordt een baby vanaf de tweede of derde dag een beetje geel. De gele kleur begint in het gezicht en verspreidt zich via de romp naar de armen en benen. Op de vierde of vijfde dag is de huid meestal het geelst. Na de zevende dag verdwijnt de gele kleur weer. 

Soms wordt een baby te geel, er is dan te veel bilirubine in het lichaam. Dit heet hyperbilirubinemie. Het lichaam kan de bilirubine niet goed genoeg verwerken en kwijtraken. De stof hoopt zich steeds meer op in de huid, slijmvliezen en andere weefsels van het lichaam. 

Een baby kan suf en sloom worden door hyperbilirubinemie, moeilijk wakker te maken zijn en slecht gaan drinken. Het is belangrijk dat een baby met deze symptomen wordt behandeld.  

In heel zeldzame gevallen komt er zoveel bilirubine in het bloed, dat het zich gaat ophopen in de hersenen. Dit heet kernicterus en dat is gevaarlijk. Kernicterus zorgt voor schade aan het zenuwstelsel. Dit kan ernstige problemen geven met horen, bewegen en/of leren. Als het niet wordt behandeld, kan een kind eraan overlijden. Kernicterus komt heel weinig voor. Meestal kan het worden voorkomen door snel in te grijpen als een baby symptomen van hyperbilirubinemie heeft. 

Je verloskundige en kraamverzorgende letten goed op tekenen van hyperbilirubinemie. Dit zijn signalen die erop kunnen wijzen: 

Vroege signalen: 

• gele kleur van de huid, vooral in het gezicht
• geel oogwit
• geel tandvlees, gele mondholte
• gele kleur verspreidt zich van het hoofd over de rest van het lichaam
• slecht drinken of helemaal niet willen drinken
• suf, sloom, slap of minder alert zijn
• erg slaperig of moeilijk wakker te krijgen zijn
• de gele kleur wordt sterker in plaats van minder na verloop van tijd 

Ernstige signalen (bij erg hoge bilirubine-waarden): 

• de baby is erg geïrriteerd
• hoog, schril huilen
• overstrekken (het lichaam stijf naar achteren strekken)
• koorts
• vreemde of schokkende bewegingen 

Wanneer bel je je verloskundige?

Bel altijd je verloskundige als je een van de signalen hierboven herkent. Bel ook direct als je baby:  

• binnen 24 uur na de geboorte al geel wordt; 

• koorts heeft (boven 37,5 °C); 

• ondertemperatuur heeft (onder 36,5 °C); 

• een erg wisselende temperatuur heeft.  

Twijfel je of maak je je zorgen over je baby? Ook dan is het altijd goed om te bellen. Beter een keer te veel bellen dan te weinig.  
 

Als de verloskundige denkt dat je baby (misschien) hyperbilirubinemie heeft, krijgt je baby een bloedtest. Dit gebeurt met een prik in de hiel. Soms moet je hiervoor naar het ziekenhuis. De bloedtest meet hoeveel bilirubine je baby in het bloed heeft. 

De verloskundige kijkt naar het bilirubine-gehalte en hoe oud je baby is in uren. Als je baby meer risico op hyperbilirubinemie heeft, houdt de verloskundige hier ook rekening mee. Bijvoorbeeld na een vroeggeboorte. Dit helpt om te bepalen of behandeling nodig is.  

Bij de eerste afspraak op het consultatiebureau let de verpleegkundige ook goed op of je baby geel ziet. 

Als je baby te veel bilirubine in het bloed heeft, is behandeling nodig. Dit helpt de lever bij het afbreken van de bilirubine. De behandeling hangt af van de hoeveelheid bilirubine en hoe oud je baby is. 

Extra voeding

De eerste stap bij geelzien is vaak: meer voeding geven. Een baby die meer drinkt gaat ook vaker poepen. Via de poep gaat de bilirubine uit het lichaam. Je krijgt dan het advies van je verloskundige om vaker te voeden of meer melk te geven. Soms krijgt een baby tijdelijk extra flesvoeding naast de borstvoeding. Of wordt moedermelk in een fles gegeven, om goed te zien hoeveel de baby binnenkrijgt.  

Fototherapie

Als een baby hyperbilirubinemie heeft, helpt extra voeding niet meer genoeg. Er is dan behandeling met speciaal blauw licht nodig. Dit noem je fototherapie of lichttherapie. Je baby ligt onder speciale blauwe lampen, met alleen een luier aan. Het licht is fel, daarom krijgt je baby een oogmasker op. Het blauwe licht is niet gevaarlijk voor je baby. 

De behandeling duurt meestal één tot drie dagen en je baby kan gewoon drinken en slapen. In sommige regio's kan fototherapie thuis worden gegeven. Het blauwe licht helpt de lever van je baby met het afbreken van bilirubine. Het licht breekt bilirubine in de huid af en verandert het in een vorm die makkelijk via urine en poep afgevoerd kan worden.

Wisseltransfusie

Bij ernstige hyperbilirubinemie is een bloedtransfusie nodig. Een deel van het bloed van de baby wordt dan vervangen door donorbloed. Hierdoor daalt de bilirubine-waarde snel. Deze wisseltransfusie gebeurt altijd in het ziekenhuis. Als alles goed gaat en de billirubine is gedaald, kunnen jullie naar huis. Thuis is het belangrijk dat je baby goed blijft drinken en poepen. Soms krijg je een afspraak voor controle bij de huisarts of het consultatiebureau.

Sommige baby's krijgen sneller geelzucht of hyperbilirubinemie dan andere baby's. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn:  

• Vroeggeboorte. Bij baby's die vóór 38 weken worden geboren, werkt de lever nog niet zo goed.
• Weinig drinken, slecht aankomen of veel gewicht verliezen in de eerste dagen.
• Diabetes bij de moeder. Deze baby's hebben meer risico op geelzucht.
• Bloedgroepantagonisme. DMoeder en baby hebben een verschillende bloedgroep en het bloed van de baby is in aanraking gekomen met het bloed van de moeder. 
• Aangeboren aandoeningen van de rode bloedcellen (zoals G6PD-deficiëntie of sferocytose).
• Bloeduitstorting of bloedbult op het hoofd (cefaalhematoom). Dit kan ontstaan door kneuzingen of blauwe plekken door de bevalling, bijvoorbeeld als de baby met een vacuümpomp is geboren.
• Geelzucht in de familie. 
• Jongetjes krijgen iets vaker geelzucht dan meisjes.
• Borstvoeding. Dit kan soms geelzucht geven, maar dit is meestal niet gevaarlijk. 

De verloskundige kijkt goed naar je baby in de eerste dagen na de geboorte. Als je baby geel wordt, ziet de verloskundige dit snel. Zou de bilirubinewaarde te hoog kunnen zijn, dan zal de verloskundige dit onderzoeken. Als je baby inderdaad hyperbilirubinemie heeft, geeft de verloskundige je informatie over hoe het verdergaat.