Bloedarmoede tijdens en na de zwangerschap

Bloedarmoede betekent dat je te weinig rode bloedcellen of hemoglobine in je bloed hebt. Het medische woord voor bloedarmoede is: anemie. Hemoglobine (Hb) is een stof ín je rode bloedcellen, die zuurstof vasthoudt. De rode bloedcellen brengen het zuurstof naar alle delen van je lichaam. Als je te weinig rode bloedcellen hebt, of als er te weinig hemoglobine in je rode bloedcellen zit, krijgen je organen en weefsels minder zuurstof dan ze eigenlijk nodig hebben.  

Te weinig hemoglobine in je bloed heet ook wel: een lage Hb. Tijdens de zwangerschap is het normaal dat je Hb lager is. Dat komt doordat je meer bloed aanmaakt als je zwanger bent. Dit extra bloed is nodig voor de baby en de placenta. Het waterige deel van je bloed (bloedplasma) neemt in verhouding meer toe dan de rode bloedcellen. Daardoor verdunt je bloed en is je Hb lager. 

Voor de aanmaak van hemoglobine is ijzer nodig. Dit heb je in je lichaam. Als je zwanger bent, is er ook ijzer nodig voor de groei en ontwikkeling van de baby en de placenta. Er kan daardoor sneller te weinig ijzer in je lichaam zijn om nieuwe rode bloedcellen aan te maken. Ook daardoor daalt je Hb.  

Een normaal Hb voor vrouwen dit niet zwanger zijn, is tussen de 7,5 en 10,0 mmol/l. Tijens de zwangerschap zijn deze waardes normaal: 

• t/m 13 weken: 7,1 mmol/l
• tussen 14 en 17 weken: 6,8 mmol/l
• tussen 18 en 21 weken: 6,5 mmol/l
• tussen 22 en 37 weken: 6,3 mmol/l
• vanaf 38 weken: 6,5 mmol/l 

Je hebt bloedarmoede als je Hb lager is dan de waarde die past bij het aantal weken dat je zwanger bent.

Als je bloedarmoede hebt, kan je last hebben van de volgende klachten:   

• duizeligheid;
• het gevoel dat je gaat flauwvallen;
• je ziek voelen;
• snel moe zijn;
• hartkloppingen;
• kortademigheid;
• minder kleur in je gezicht.   

Veel van deze klachten horen ook bij een gezonde zwangerschap. Ze hoeven dus niet te betekenen dat je bloedarmoede hebt. Om te weten of je bloedarmoede hebt, kan je met bloedonderzoek je Hb (hemoglobinegehalte) laten controleren. Deze controle krijg je standaard aangeboden aan het begin van je zwangerschap en rond de 30 weken. Hier kan je meer lezen over bloedonderzoek tijdens de zwangerschap.

Bloedarmoede kan verschillende oorzaken hebben. Tijdens de zwangerschap komt het vaak door een tekort aan ijzer in je lichaam. Als je te weinig ijzer hebt, kan je lichaam niet genoeg gezonde hemoglobine maken. Hierdoor ontstaat bloedarmoede. Bloedarmoede kan ook komen door te weinig foliumzuur (vitamine B11) of te weinig vitamine B12 in je lichaam. Je verloskundige of een arts kan onderzoeken wat bij jou de oorzaak van bloedarmoede is. 
 
Je hebt een hoger risico op bloedarmoede door een ijzertekort als je:  

• ongezond eet; 
• jonger bent dan twintig jaar 
• een erfelijke bloedziekte hebt, zoals sikkelcelziekte of thalassemie; 
• minder dan een jaar geleden een baby hebt gekregen; 
• zwanger bent van twee of meer baby's.

Bloedarmoede tijdens de zwangerschap is vooral erg vervelend voor de moeder. Het kan klachten zoals vermoeidheid, hartkloppingen en kortademigheid veroorzaken. Ook is een lage Hb minder goed als je veel bloed verliest bij de bevalling (meer dan 1 liter). Het herstel kan dan (veel) langer duren. Maar meestal (bij 9 op de 10 bevallingen) is de hoeveelheid bloedverlies normaal. 

De meeste vrouwen die bloedarmoede hebben tijdens de zwangerschap, hebben dit in een milde vorm. Sommigen hebben last van de bovenstaande klachten. De baby heeft daar geen last van.

De behandeling van bloedarmoede hangt af van de oorzaak en hoe erg de bloedarmoede is. Als de bloedarmoede door een ijzertekort komt, kan je het volgende doen:  

Meer ijzerrijke voeding eten 

Extra ijzer is belangrijk omdat je baby ook ijzer van jou gebruikt. Goed voor ijzer zijn rood vlees, spinazie, linzen en pure chocola. Eet fruit met vitamine C (zoals sinaasappel) bij je maaltijd, dit helpt je lichaam ijzer beter op te nemen. Drink geen koffie, thee, melk of andere zuivel tijdens het eten. Dit maakt ijzer minder goed opneembaar.

IJzersupplementen van de drogist 

De supplementen neem je elke dag in op een lege maag. Als je last hebt van misselijkheid, kan je een vloeibaar ijzersupplement nemen in plaats van pillen. Het duurt even tot je merkt dat je klachten minder worden. Meestal merk je pas na 2-8 weken verbetering. Je kan door de supplementen last van je maag krijgen of moeite met poepen.

IJzerpillen op recept 

Als ijzerrijk eten en/of een ijzersupplement van de drogist niet genoeg helpt, kan de verloskundige sterkere ijzerpillen op recept voorschrijven. Deze pillen kan je niet bij de drogist kopen. Bij een ernstige vorm van ijzertekort krijgt je soms ijzer via een infuus in het ziekenhuis. Je verloskundige zal dan regelmatig je bloed controleren. 

Behandeling met foliumzuur en/of vitamine B12 

Bloedarmoede kan ook ontstaan door een tekort aan foliumzuur of vitamine B12 in je lichaam. Als dit blijkt uit bloedonderzoek, word je doorverwezen naar de gynaecoloog of internist (arts) in het ziekenhuis, voor verder onderzoek en een behandelplan.

Het is normaal om bij de bevalling bloed te verliezen. Over het algemeen is dit 300-500 milliliter. Als het meer is dan 1 liter, heb je veel bloedverlies. Dit heet een fluxus. Als je bij de bevalling veel bloed verliest, kan je bloedarmoede krijgen. Je Hb (hemoglobine) is dan gedaald. Je kan last krijgen van klachten als vermoeidheid, duizeligheid, hartkloppingen en er bleek uitzien. 

Als je een fluxus hebt gehad, bespreekt de verloskundige vaak de volgende adviezen met je:  

• IJzerrijke voeding eten, zoals rood vlees, groene bladgroenten en peulvruchten.
• IJzersupplementen van de drogist of ijzerpillen op recept innemen. Het advies is om hiermee te beginnen nadat je weer de eerste keer hebt gepoept na de bevalling.
• Vitamine C nemen bij de maaltijden, zodat ijzer uit het eten beter wordt opgenomen.
• Voldoende rust nemen en je activiteiten langzaam opbouwen. 

Bij ernstige bloedarmoede kan een bloedtransfusie nodig zijn. Je krijgt dan bloed van een donor via een infuus. Dit gebeurt in het ziekenhuis. Je Hb-waarde gaat daardoor snel omhoog.  

Het duurt ongeveer 4-6 weken voordat je Hb weer normaal is en je je beter voelt. De ijzervoorraad in je lichaam aanvullen duurt langer, soms wel 3-6 maanden. 

Als je borstvoeding geeft, kan je veilig ijzersupplementen of ijzermedicatie nemen. Het heeft geen nadelige effecten op je baby of de aanmaak van moedermelk. Wel kan je last van bijwerkingen krijgen, zoals maagklachten of verstopping (moeite met poepen). Daarom is het advies om pas met de ijzerpillen te beginnen nadat je weer hebt gepoept na de bevalling.

De verloskundige speelt een belangrijke rol bij het herkennen en behandelen van bloedarmoede tijdens en na je zwangerschap. Vertel het daarom aan je verloskundige als je lichamelijke klachten hebt. Die kan beoordelen of het nodig is om met bloedonderzoek te kijken of je bloedarmoede hebt. Ook kan de verloskundige samen met jou een behandelplan maken, verder onderzoek doen naar de reden van de bloedarmoede of je verwijzen naar andere specialisten, zoals de huisarts, gynaecoloog of internist.