Borstvoeding geven

Borstvoeding geven is een natuurlijk proces. Je lichaam en je baby regelen dit samen. Van de eerste gele druppels tot rijpe moedermelk: je lichaam weet wat je baby nodig heeft. Zo verloopt het proces van de borstvoeding.

Je lichaam bereidt zich voor

Je lichaam begint al vroeg in de zwangerschap met de voorbereiding op de borstvoeding. Je borsten worden groter, doordat er meer bloed en vocht naartoe gaat. In je borsten groeien melkkliertjes, die de melk gaan aanmaken. En melkkanalen, waardoor de melk naar de tepel kan stromen. Je tepels worden donkerder, zodat je baby ze straks beter kan zien. Vanaf week 24 maakt je lichaam al de eerste melk aan. Soms komen er in de laatste maanden wat druppels uit je tepels. 

Je baby zoekt zelf de borst

Als je baby na de geboorte bloot op jouw blote borst ligt, gaat die uit zichzelf op zoek naar je tepel. Dit gebeurt met hulp van de zintuigen: je baby gaat op de geur en de donkere kleur van je tepel af. Daarbij zet die zich af met de voetjes, hapt aan en gaat zuigen en slikken. Dit gebeurt vanzelf: het zijn reflexen waarmee een baby wordt geboren. Het kruipen naar de borst voor een voeding noem je ook wel de breast crawl (breast = borst, crawl = kruipen). 

De eerste melk: colostrum

Als je baby aan je tepel zuigt, stroomt er melk naartoe. De eerste melk die je baby uit je borsten drinkt, heet colostrum. Dit is een dikke, gele melk, die ook wel vloeibaar goud wordt genoemd. Er zitten heel veel voedingsstoffen in. Daardoor hoeft je baby er maar kleine beetjes van te drinken. De eerste dagen drinkt een baby weinig, omdat de maag eerst nog erg klein is. In colostrum zitten ook veel antistoffen, die je baby beschermen tegen ziektes. En colostrum werkt laxerend: het helpt je baby met poepen. 

Rijpe moedermelk

In de eerste twee weken na de geboorte gaat het colostrum langzaam over in rijpe moedermelk. In deze melk zitten in verhouding meer vetten en voedingsstoffen om te groeien, en minder antistoffen. Doordat je baby ook meer gaat drinken, krijgt die met deze melk nog steeds veel bescherming tegen ziektes en infecties. De samenstelling van de moedermelk wordt steeds vanzelf aangepast aan wat je baby nodig heeft. Dit blijft zo in de hele periode dat je borstvoeding geeft. 

Productie van moedermelk en stuwing

Vanaf ongeveer 48 uur na de geboorte begint de borstvoeding goed op gang te komen. Je borsten kunnen voller, warm en gevoelig zijn. Tussen dag twee en zes kunnen je borsten ook hard en pijnlijk aanvoelen. Dit heet stuwing. Het komt doordat er meer bloed en vocht naar je borsten stroomt en het betekent dat er meer melk wordt aangemaakt. Stuwing is normaal en duurt meestal één à twee dagen. 

Tips bij stuwing: 

• Voed je baby vaak, het liefst 8-12 keer per 24 uur.
• Leg warme kompressen (doeken) tegen je borsten of douche vlak vóór het voeden.
• Gebruik koude kompressen na het voeden. Dit helpt tegen de zwelling.
• Wissel van houding tijdens het voeden.
• Raak je borsten tijdens stuwing niet aan. 

Hoe zorgt je lichaam voor genoeg melk?

Wanneer je baby aan je tepel zuigt, komt er oxytocine vrij. Dit hormoon zorgt dat de melk naar je tepel stroomt. Dit heet de toeschietreflex. Het kan warm en tintelend voelen in je borst. Als je baby heeft gedronken, blijven de kliertjes in je borsten nieuwe melk maken. Hoe vaker je baby drinkt, hoe meer melk je maakt. Zo raken vraag en aanbod op elkaar afgestemd. Je lichaam maakt de hoeveelheid melk die je baby nodig heeft.

Borstvoeding geven is het gezondst voor moeder en kind en heeft nog meer voordelen. 

Voordelen voor de moeder

• Je hebt de melk altijd bij je, op de juiste temperatuur.
• Het scheelt veel geld: je hoeft geen flesvoeding te kopen.
• Je hoeft 's nachts niet uit bed om een fles te maken. Dat kan helpen makkelijker weer verder te slapen na de voeding.
• Je baarmoeder wordt sneller weer klein na de bevalling.
• De oxytocine die je aanmaakt bij de borstvoeding, heeft als effect dat je je rustig en verbonden met je baby voelt.
• Het verkleint de kans op borst- en eierstokkanker. 

Voordelen voor de baby

• De hoeveelheid en samenstelling van moedermelk passen zich steeds vanzelf aan aan wat je baby nodig heeft om te groeien en zich te ontwikkelen.
• In moedermelk zitten veel antistoffen die je baby beschermen tegen ziekteverwekkers.
• In moedermelk zit een hormoon dat je baby slaperig maakt (cholecystokinine). Die slaapt daardoor beter na een voeding.
• Baby's die borstvoeding krijgen, hebben later vaker een gezond eetpatroon en minder kans op overgewicht.
• Een hoge bloeddruk, middenoorontsteking en infecties aan het maag-darmkanaal komen minder vaak voor bij kinderen die borstvoeding hebben gehad.
• Het is meer dan alleen voeding: door uit je borst te drinken vindt je baby ook troost, warmte en veiligheid.
• Borstvoeding helpt bij het opbouwen van een hechte band tussen jou en je baby, door het knusse contact en het hormoon oxytocine dat erbij vrijkomt.  

Nog een voordeel van moedermelk, voor moeder én kind: het is beter voor het milieu dan flesvoeding. De melkpoeder wordt gemaakt van koeienmelk. De zuivelindustrie, maar ook de verpakking en het vervoer van flesvoeding, is niet goed voor het milieu.

Voeden op verzoek is het uitgangspunt bij het geven van borstvoeding. Het betekent dat je je baby aan de borst legt wanneer die honger heeft. En dat je baby drinkt zolang die wil. In de eerste dagen na de geboorte leg je je baby erg vaak aan, omdat die nog maar kleine beetjes drinkt per keer. Je baby krijgt dus ook snel weer honger. Het regelmatig aanleggen helpt voor de aanmaak van meer moedermelk. Zo raken vraag en aanbod op elkaar afgestemd.  

Soms raden de verloskundige en de kraamverzorgende aan om een baby de eerste dagen in elk geval elke drie uur te voeden. Dit is om te voorkomen dat een baby te veel gewicht verliest en om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Zodra je baby aankomt in gewicht, hoef je sowieso niet meer op tijden te letten, maar alleen op de hongersignalen van je baby.

Aan deze signalen kan je merken dat je baby honger heeft en aan de borst wil: 

• zoekbewegingen: je baby beweegt met het hoofd of de mond om je tepel te zoeken; 
• sabbelen op de handjes; 
• smakkende geluiden; 
• onrustig worden; 
• huilen. 

Huilen is een laat hongersignaal. Je baby heeft dan al een tijdje honger. Probeer je baby te voeden zodra je de eerste signalen ziet. Als je wacht tot je baby huilt van de honger, kan het aanleggen moeilijker gaan.

Je kan niet zien hoeveel melk je baby uit de borst drinkt, maar dit zijn tekenen dat je baby goed drinkt: 

• je baby poept en plast regelmatig; 
• je baby groeit goed en komt aan in gewicht; 
• je baby is tevreden na een voeding; 
• je hoort je baby slikken tijdens het drinken aan de borst.

Moeder en kind weten van nature hoe borstvoeding werkt. Wel kan het in het begin even zoeken zijn hoe je het het beste kan doen. Je verloskundige of kraamverzorgende kan meekijken en tips geven.

Aanleggen en aanhappen

1. Zoek een comfortabele houding. 
2. Hou je baby dicht tegen je aan, buik tegen buik. 
3. Wacht tot je baby de mond wijd opent. 
4. Breng je baby naar je borst, niet andersom (buig niet voorover). 
5. Zorg dat je baby een grote hap neemt, om je tepel en tepelhof heen. 
6. Tekenen dat je baby goed is aangelegd: ronde wangen, lippen naar buiten gekruld, ritmisch zuigen en slikken, ontspannen drinken, het zuigen doet jou geen pijn (het kan wel een wat stekend gevoel geven).  

Borstvoedingshoudingen 

• Wieghouding/Madonna-houding: je baby ligt in jouw arm, buik tegen buik. 
• Rugbyhouding: je baby ligt tegen jouw zij, met de voeten richting jouw rug en het hoofd bij je borst. Je ondersteunt je baby met je onderarm. Doordat je baby niet tegen je buik ligt, is deze houding ideaal na een keizersnede. 
• Zijligging: jij en je baby liggen allebei op je zij, buik tegen buik.  
• Achterover liggen: je leunt achterover tegen kussens en je baby ligt op je buik.

Eigenlijk heb je niks nodig om borstvoeding te kunnen geven. Je hoeft er dus geen speciale spullen voor te kopen. Veel moeders vinden het wel handig om dit in huis te hebben:  

• Voedingsbeha's. Je kan ze alvast kopen rond week 36 van de zwangerschap, dan heb je de juiste maat. 
• Zoogcompressen. Die stop je in je beha, voor als er melk uit je borsten lekt. 
• Tepelcrème, voor gevoelige tepels. 
• Borstvoedingskussen. Dit is een lang, U-vormig kussen, waarmee je jezelf ondersteunt tijdens het voeden. Maar je kan ook gewone kussens gebruiken.  

Een kolf, fles en bewaarzakjes voor moedermelk hoef je niet van tevoren te kopen. Dit kan je doen als de borstvoeding goed op gang is en je weet waarvoor je de kolf wilt gebruiken. Bijvoorbeeld wanneer je weer aan het werk gaat. Je weet dan ook beter wat voor kolf je het beste kan kopen. Er zijn namelijk verschillende soorten en maten te koop.  

Mocht je in de eerste weken na je bevalling een kolf nodig hebben voor het op gang brengen van de borstvoeding, dan kan je een professionele borstkolf huren. Die zijn vaak krachtiger en bootsen het drinken door een baby goed na.

Je leefstijl heeft invloed op de moedermelk. Daarom is belangrijk om gezond en gevarieerd te eten, genoeg te drinken (ongeveer 2 liter per dag) en genoeg uit te rusten. Heb je dorst of is het warm weer, drink dan extra. Hou er ook rekening mee dat deze stoffen via de moedermelk bij je baby terechtkomen:  

• Cafeïne: drink liever niet meer dan 2 koppen koffie, thee of andere dranken met cafeïne per dag. 
• Alcohol: 1 glas betekent 3 uur erna geen borstvoeding geven. Als je in die tijd kolft, geef die melk dan niet aan je baby. Het advies is om geen alcohol te drinken in de periode dat je borstvoeding geeft. 
• Medicijnen: overleg altijd met een arts of je medicijnen kan gebruiken in de periode dat je borstvoeding geeft.  
• Roken: dit is schadelijk voor jouw gezondheid en die van je baby. Het advies is dus om niet te roken. Als je toch rookt, doe dit dan na een voeding en nooit in de buurt van je baby. 
• Kruiden: het Voedingscentrum raadt aan om matig te zijn met thee van venkel, anijs en/of kaneel omdat hier plantengifstoffen in zitten. Saliekruiden kunnen de melkproductie verminderen, fenegriek kan de melkproductie stimuleren.  
• Drugs: als je drugs gebruikt, krijgt je baby dit via de borstvoeding binnen. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Ook kan je minder goed voor een baby zorgen als je onder invloed bent van drugs. Het advies is dus om geen drugs te gebruiken als je een kind hebt. Hier lees je meer.

Borstvoeding geven is iets natuurlijks en gaat in de meeste gevallen vanzelf. Je lichaam en de baby bereiden zich er tijdens de zwangerschap al op voor. Het kan helpen om ook alvast wat kennis op te doen over borstvoeding, zodat je weet wat je ongeveer kan verwachten. Je kan bijvoorbeeld een boek over borstvoeding lezen, een podcast luisteren, filmpjes kijken of naar een informatiebijeenkomst gaan. Die worden vaak gratis of voor een kleine bijdrage aangeboden bij verloskundigenpraktijken en kraamzorgorganisaties. Ken je moeders die borstvoeding geven? Misschien mag je een keer meekijken hoe zij dit doen.  

Borstvoeding.nl is de website van borstvoedingsorganisatie La Leche League (LLL). Je vindt er veel informatie, ze organiseren bijeenkomsten en hebben een telefonische hulpdienst. Voor betrouwbare informatie kan je ook terecht op Voedingscentrum.nl, Thuisarts.nl en bij het consultatiebureau. En natuurlijk kan je je verloskundige ernaar vragen.

Je partner kan veel doen om te helpen als je borstvoeding geeft, bijvoorbeeld: 

• zorgen dat je iets te eten en drinken hebt tijdens het voeden; 
• je baby bij je brengen voor nachtvoedingen;  
• je baby laten boeren na de voeding;  
• je baby verzorgen, knuffelen en/of in slaap helpen na een voeding;  
• afgekolfde melk geven.

Je verloskundige is je eerste aanspreekpunt bij vragen over de borstvoeding. Deze geeft hier voorlichting over tijdens de zwangerschap, begeleidt de borstvoeding tijdens de eerste dagen na de bevalling en controleert of je baby goed groeit. 

Als er een probleem met de borstvoeding ontstaat, kan de verloskundige meestal advies geven. Of ze kan je doorverwijzen naar de juiste hulp, zoals een lactatiekundige. Dit is een specialist in borstvoeding. Deze kan bijvoorbeeld helpen bij problemen met aanleggen of advies geven over voeden als je een borstontsteking hebt. Ook geeft een lactatiekundige begeleiding bij het kolven.