Navelstreng: verbinding tussen moeder en ongeboren baby

Tussen de buik van de baby en de placenta loopt de navelstreng. Die vormt samen met de placenta de verbinding tussen moeder en kind. De navelstreng, de placenta en de vliezen worden aan het begin van de zwangerschap gemaakt met cellen die ontstaan uit de bevruchte eicel. Vanaf week twaalf zijn de navelstreng en de placenta helemaal ontwikkeld. Hier lees je meer over de werking van de placenta.  

In de navelstreng zitten bloedvaten die stoffen uit jouw bloed naar de baby vervoeren, en andersom. De uitwisseling van stoffen gebeurt in de placenta. Dat betekent niet dat jouw bloed zich mengt met dat van de baby. In de placenta zit een soort filter tussen jouw bloedsomloop en die van de baby. Dit noem je een membraan. Sommige stoffen kunnen door het membraan heen.

De navelstreng ziet eruit als een lang, dik en flexibel ‘snoer’ met ribbels. Rond veertig weken zwangerschap is de navelstreng gemiddeld vijftig tot zestig centimeter lang en ongeveer twee centimeter dik. De ene kant zit vast aan de buik van de baby, de andere kant zit vast aan de placenta. 

Door de navelstreng lopen drie bloedvaten: één ader en twee slagaders. Dit zijn de ribbels die je op de navelstreng ziet. Om de bloedvaten heen zit een dikke beschermende laag, de gelei van Wharton. De buitenkant van de navelstreng is bekleed met een stevig vlies (amnionvlies). 

De navelstreng vervoert stoffen uit het bloed van de moeder naar de baby, en andersom. Dit gebeurt via drie bloedvaten in de navelstreng: één ader en twee slagaders.  

• Door de ader stroomt bloed van de placenta naar de baby. In dit bloed zitten o.a. voedingsstoffen, zuurstof en antistoffen uit het bloed van de moeder.  
• Door de slagaders stroomt bloed van de baby naar de placenta. Daarin zitten afvalstoffen uit het lichaam van de baby. Die worden in de placenta doorgegeven aan het bloed van de moeder, zodat haar lichaam ze kan opruimen. Dit gebeurt via haar longen en urine.  

De navelstreng speelt ook een rol bij de aanmaak van vruchtwater. Dit wordt onder meer gemaakt door het vlies dat om de navelstreng heen zit.

Na de geboorte stroomt er eerst nog bloed uit de placenta via de navelstreng naar de baby. De navelstreng klopt (pulseert): de hartslag van de baby zorgt ervoor dat het bloed erdoorheen stroomt. Als dit klaar is, is de navelstreng ‘uitgeklopt’ (het pulseren stopt). Dit duurt minimaal drie minuten, maar het kan bijvoorbeeld ook tien minuten of langer duren.  

Meestal wordt de navelstreng pas doorgeknipt als die is uitgeklopt. Zo krijgt de baby al het bloed uit de placenta. Het ijzer in het bloed is goed voor de gezondheid van de baby. Ook helpt het bloed bij een goede doorbloeding van de longen, het ontplooien (uitvouwen) van de longen en een stabiele bloeddruk.  
 
De verloskundige voelt of de navelstreng is uitgeklopt en plaatst dan een klem op ongeveer drie centimeter van de buik van je baby. Een paar centimeter verder plaatst de verloskundige een tweede klem. Het doorknippen gebeurt tussen de beide klemmen. Dit kan je zelf doen, je partner, de verloskundige of iemand anders die erbij is. Je baby voelt hier niets van.  

Na het doorknippen blijft een stukje navelstreng aan de buik van je baby zitten. Dit heet het navelstompje. De klem blijft op het navelstompje zitten. In plaats van een klem kan dit ook een cordring zijn. Dat is een dun rubberen ringetje, dat de verloskundje om het navelstompje heen schuift. Zo zit het navelstompje goed dicht. Binnen twee weken laat het vanzelf los van de buik. Op die plek zit de navel. Je kan de navel zien als een litteken van de navelstreng.  

Hier lees je meer over het nageboortetijdperk.

Bij een halve lotusbevalling wacht je met het doorknippen van de navelstreng tot na de geboorte van de placenta. Een hele lotusbevalling betekent dat je de navelstreng helemaal niet doorknipt. Uiteindelijk laat de navelstreng vanzelf los bij de buik (navel) van de baby. Tot dit gebeurt blijft de placenta dus verbonden met de baby. De placenta ligt bijvoorbeeld in een mandje, dat je met je baby meedraagt. Het kan tot tien dagen duren tot de navelstreng loslaat, maar meestal gebeurt het wat eerder.

Ongeveer twintig tot dertig procent van de baby's wordt met de navelstreng om de nek geboren. Dit heet een navelstrengomstrengeling. Als de baby in de baarmoeder beweegt en draait, kan de navelstreng om de nek komen. Het klinkt misschien spannend, maar meestal is het geen probleem. De baby hoeft in de buik en meteen na de geboorte nog geen adem te halen via de keel, maar krijgt zuurstof via de navelstreng. De dikke laag gelei van Wharton in de navelstreng beschermt de bloedvaten, waardoor het bloed er doorheen blijft stromen. Ook is de navelstreng erg flexibel. Na de geboorte haalt de verloskundige de navelstreng los over het hoofd van de baby heen.