Psychische klachten tijdens en na de zwangerschap

Psychische klachten kunnen horen bij een aandoening. Een aandoening is een verzameling van symptomen en klachten, waar vaak behandeling voor nodig is. Dit zijn verschillende psychische aandoeningen die je door de zwangerschap, de bevalling en/of de kraamtijd kan krijgen:  

Postpartumblues 

50-80% van alle pas bevallen vrouwen krijgt last van de postpartumblues. Portpartum betekent: na de bevalling. En blues is een Engels woord voor somberheid en verdriet. Het is ook wel bekend als de babyblues of kraamtranen. Kenmerken zijn: plotselinge huilbuien, slaapproblemen, je geprikkeld voelen en zonder reden nerveus zijn. De postpartumblues gaat vanzelf over en komt het vaakst voor tussen dag drie en dag tien na de geboorte.  

Postpartum depressie 

Lijkt de babyblues niet over te gaan of voel je je maanden na je bevalling nog steeds somber? Dan kan het zijn dat je een postpartum depressie hebt. Postpartum betekent: na de bevalling. Postpartum depressie komt voor bij 10% van alle moeders. Het ontstaat vaak door een combinatie van oorzaken. De kans op een postpartum depressie is groter als:  

• er in je familie depressies voorkomen;
• je ooit eerder een depressie of psychische aandoening hebt gehad;
• je bepaalde karaktereigenschappen hebt, zoals moeilijk grenzen kunnen stellen en perfectionistisch zijn;
• je tijdens de zwangerschap of de bevalling stressvolle gebeurtenissen meemaakt. 

Ook kunnen hormonale veranderingen, een vitaminetekort of problemen met de schildklier bijdragen aan het ontstaan van een postpartum depressie. 

Een postpartum depressie begint vaak in de weken of maanden na de bevalling. Je merkt dit vooral aan somberheid en geen plezier of geluk meer kunnen voelen. Behalve na de bevalling, kan de depressie ook tijdens de zwangerschap voorkomen.  

Lees meer over depressie na de bevalling

Postpartum psychose 

Een postpartum psychose heet ook wel: kraambedpsychose. Het is een psychose na de bevalling, tijdens het kraambed. Dit is een ernstige aandoening. Je bent verward, je hoort of ziet dingen die andere mensen niet horen of zien en je gelooft dingen die niet kloppen met de werkelijkheid. Vaak begint een kraambedpsychose met slaapproblemen en angstig en achterdochtig zijn. Het komt voor bij 1-2 op de 1000 kraamvrouwen. Het ontstaat binnen één maand na de bevalling en de meeste vrouwen hebben in de kraamweek al last van symptomen. 

Als je al eerder een psychose hebt gehad of een bipolaire stoornis hebt, is de kans groter dat je een postpartum psychose krijgt. Ook is er 50% kans dat dit bij een volgende zwangerschap weer gebeurt. Deze psychose kan erg gevaarlijk zijn voor de moeder en de baby. Soms ook levensbedreigend. Daarom is het belangrijk om bij signalen hiervan direct hulp in te schakelen. 

Lees meer over kraambedpsychose

PTSS (posttraumatische stressstoornis) 

Een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een angststoornis die kan ontstaan na een traumatische gebeurtenis. Een kenmerk is dat je de traumatische gebeurtenis in je gedachten of dromen steeds opnieuw beleeft. Ook vermijden mensen met PTSS situaties die ze herinneren aan de gebeurtenis. Ze zijn vaak erg prikkelbaar en hebben vaak last van een negatieve stemming. 

10-20 van de 100 vrouwen ervaren hun bevalling als traumatisch. Van deze groep krijgen 1-3 op de 100 vrouwen PTSS. Als je PTSS hebt, lukt het niet meer om de gewone dagelijkse dingen te doen. Vaak gaat PTSS ook samen met een depressie (bij 20-75%). Er is een grotere kans op PTSS als er tijdens je zwangerschap of bevalling problemen zijn geweest, als je al eerder in je leven een psychische aandoening hebt gehad, of als je erg angstig was voor de bevalling. 

Lees meer over bevaltrauma

Hoe kan je merken dat je (misschien) een psychische aandoening hebt tijdens de zwangerschap of na de bevalling? Dit is een overzicht van de symptomen bij de verschillende aandoeningen. 

Zo herken je de postpartumblues 

De postpartumblues (kraamtranen) komt veel voor. Het is vooral te herkennen aan huilbuien zonder precieze reden. Ook kan je last hebben van slaapproblemen en prikkelbaar en nerveus zijn. De klachten zijn tijdelijk. Bij de postpartumblues voel je naast je klachten ook nog geluk en plezier. 

Zo herken je een postpartum depressie  

Veel vrouwen met een postpartum depressie voelen zich niet blij of gelukkig na de komst van hun baby, terwijl ze zich hier wel op hadden verheugd. Daarnaast kan je last hebben van veel andere symptomen. Sommige daarvan komen ook voor bij een normaal kraambed, zoals vermoeidheid, vergeetachtigheid en bezorgdheid. Dat maakt het soms lastig om te herkennen of je een depressie hebt of niet. Bij een postpartumdepressie houden klachten altijd langer dan twee weken aan. Bespreek met je verloskundige welke klachten je ervaart. Jullie gaan dan samen op zoek naar manieren om je klachten te verminderen. Bijvoorbeeld met slaapmedicatie, meer ondersteuning van familie en vrienden of een duidelijk plan voor de borstvoeding. Als de verloskundige vermoedt dat je een postpartum depressie hebt, kan ze de huisarts of het consultatiebureau ook vragen voor hulp. Blijf je toch klachten houden, dan kan therapie en/of medicatie nodig zijn. 

De diagnose van een postpartumdepressie wordt altijd door een (huis)arts gesteld. De volgende klachten kunnen bijvoorbeeld bij een postpartum depressie horen: 

• Sombere stemming
• Extreem vermoeid en lusteloos
• Geen initiatief nemen, gebrek aan interesse
• Geen moedergevoel hebben, je een slechte moeder voelen of juist overbezorgd zijn over je baby.
• Erg prikkelbaar zijn, een kort lontje
• Heel veel willen slapen, of juist slapeloosheid
• Machteloosheid, angst en wanhoop
• Veel piekeren en malen
• Lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid
• Het lukt je niet meer om normale dagelijkse bezigheden uit te voeren.
• Je hebt terugkomende gedachtes aan de dood, zelfmoord of je baby iets aan willen doen. 

Zo herken je een postpartum psychose 

Het eerste wat je merkt, is niet of bijna niet slapen en angstig en achterdochtig zijn. Daarna volgen de tekenen van een psychose, zoals wanen en hallucinaties. Je ziet, hoort of gelooft bijvoorbeeld dingen die niet kloppen met de werkelijkheid. Vrouwen met een postpartum psychose kunnen verward zijn en warrig praten.   

Zo herken je PTSS (posttraumatische stressstoornis)

Bij PTSS heb je herbelevingen en nachtmerries over de traumatische gebeurtenis. Het is dan alsof je het opnieuw beleeft. Situaties die bepaalde gevoelens of herinneringen aan de gebeurtenis naar boven halen, ga je uit de weg. Ook kan je last hebben van boze uitbarstingen en heftige schrikreacties.

Zit je na je bevalling langere tijd niet goed in je vel, heb je last van huilbuien en voel je je niet gelukkig? Het is belangrijk dat je dit vertelt aan je omgeving. Dit kan je partner zijn, of familie of vrienden en vriendinnen. Bespreek het ook met je verloskundige of huisarts. Die kunnen kijken of je klachten bij het normale herstel na een bevalling horen.  

Het kan lastig voelen om over deze gevoelens te praten. Bijvoorbeeld omdat andere mensen alleen maar heel positief zijn over een zwangerschap, bevalling en baby's. Of vinden dat je blij moet zijn. Het kan dan heel fijn zijn om met een verloskundige, huisarts of andere zorgverlener te praten. Zij zullen naar je luisteren, advies geven en je helpen. 

Psychische klachten die zijn ontstaan tijdens of na de zwangerschap, kunnen weken of maanden duren. Soms ook nog langer. Daarom is het belangrijk dat je hulp vraagt van een zorgverlener, zoals je verloskundige of huisarts. Zij kunnen je doorverwijzen naar andere specialisten voor goede begeleiding en hulp. Meestal zijn de psychische klachten goed te behandelen met gesprekstherapie en soms medicatie.

Als je tijdens de zwangerschap psychische klachten hebt, is het belangrijk om dit serieus te nemen en hulp in te schakelen. Bespreek je klachten met je verloskundige of huisarts. Zij kunnen je doorverwijzen naar geschikte hulp voor psychische aandoeningen bij zwangeren. Bijvoorbeeld naar de POP-poli in het ziekenhuis.  

De POP-poli is er speciaal voor zwangeren met psychische klachten of die antidepressiva gebruiken. Hier werken verschillende zorgverleners samen om je te ondersteunen. Zoals een psychiater, een verloskundige en een gynaecoloog (obstetrie) en een kinderarts (pediatrie). Dit team kan in overleg met jou een advies geven voor de behandeling van je psychische klachten. 

Gesprekstherapie is vaak de eerste keuze. Als dit niet genoeg werkt, kan je ook medicijnen krijgen. Het behandelen van psychische klachten is belangrijk voor de gezondheid van de zwangere en daardoor ook voor de baby. 

Verloskundigen en (huis)artsen hebben een beroepsgeheim. Dit betekent dat alles wat je met hen bespreekt, vertrouwelijk is en blijft. Het doel hiervan is dat mensen zich vrij voelen om hun klachten met de verloskundige of arts te bespreken. Misschien wil je er niet over praten met je omgeving. Maar je kan er altijd mee terecht bij een verloskundige of arts. Zo krijg je de juiste begeleiding en hulp. 

Als je medicijnen gebruikt voor een psychische aandoening, kan je zwanger worden. Heb je deze wens? Bespreek dit dan met met je (huis)arts, het liefst voordat je zwanger bent. Die kan samen met jou de voor- en nadelen van de medicijnen bekijken. Daaruit komt een advies voor tijdens de zwangerschap. Dit is belangrijk, omdat sommige medicijnen gevaarlijk kunnen zijn voor de ongeboren baby. 

SSRI's zijn medicijnen die vaak worden voorgeschreven als antidepressiva. Ongeveer 2-3% van de zwangeren gebruikt een SSRI. Tijdens de zwangerschap zitten hier risico's aan. Maar met de juiste begeleiding en extra controles kunnen de zwangerschap, bevalling en het kraambed veilig verlopen. Vaak word je begeleid via de POP-poli. Dit is een afdeling in het ziekenhuis speciaal voor zwangeren met psychische klachten. Stoppen met medicijnen is meestal niet het advies, omdat de gezondheid van de zwangere heel belangrijk is. Als een medicijn schadelijk is voor de ongeboren baby, kijkt de arts samen met jou of er een ander geschikt medicijn is. 

Bij gebruik van SSRI's is het advies om in het ziekenhuis te bevallen. In sommige regio's kan je eigen verloskundige de ziekenhuisbevalling begeleiden, als de zwangerschap goed verloopt. De baby wordt na de bevalling minimaal 24 uur opgenomen. De kinderarts houdt dan in de gaten of het goed met de baby gaat, omdat die last kan krijgen van ontwenningsverschijnselen. Dit zijn klachten doordat de baby in de buik gewend was aan medicatie, maar die na de geboorte niet meer binnenkrijgt. Als je SSRI’s gebruikt, kan je veilig borstvoeding geven. 

Heb je ontdekt dat je zwanger bent, terwijl je medicatie gebruikt tegen psychische klachten? Dan is het belangrijk dat je zo snel mogelijk contact opneemt met een verloskundige of je (huis)arts. Zij kunnen je doorverwijzen naar de POP-poli. Dit is een afdeling in het ziekenhuis voor begeleiding van zwangeren met een psychische aandoening. Bij de POP-poli bekijken zorgverleners of je je medicijnen veilig kan gebruiken tijdens de zwangerschap en welke andere mogelijkheden er zijn. 

Heb je tijdens de zwangerschap psychische klachten? Of heb je na een vorige zwangerschap een depressie of psychose gehad? Dan is het belangrijk om voor de kraamperiode op een aantal dingen te letten: 

1. Signalering en plan van aanpak: samen met een psycholoog kan je een signaleringsplan maken. In dit plan staat hoe je al vroeg kan herkennen dat het niet goed met je gaat, zodat er snel hulp kan komen. Er staan ook stappen voor hulp in het plan (welke hulp, wanneer). Je verloskundige, de huisarts en de kraamverzorgende weten wat er in het plan staat. Ook je partner speelt hierbij een belangrijke rol.
2. Slaapgebrek: als je psychische klachten hebt, kan slaapgebrek heel soms een kraambedpsychose uitlokken. Bespreek met je verloskundige en je kraamverzorgende hoe je kan zorgen dat je meer slaap krijgt. Zij kunnen ook je mentale gezondheid in de gaten houden.
3. Sociaal vangnet: dit zijn vrienden en familieleden die je kunnen helpen en steunen in de kraamtijd. Bijvoorbeeld door boodschappen te doen of op je oudere kinderen te passen. Dan kan jij (en je partner) even slapen/uitrusten. Je kan ze dit al tijdens de zwangerschap vragen en een kraamplan maken. 

Ook partners kunnen PTSS of een postpartum depressie hebben. 7% van de nieuwe vaders heeft last van depressieve klachten. Bij mannen kan je dit merken aan somberheid, maar bijvoorbeeld ook aan boze buien, prikkelbaarheid, zich terugtrekken of te veel werken, sporten of alcohol drinken. 

Het is belangrijk om samen te blijven praten over wat jullie meemaken en hoe jullie je voelen. Dit kan voor je partner anders zijn dan voor jou. Maakt je partner zich veel zorgen over jouw mentale gezondheid? Of heeft je partner zelf last van psychische klachten? Dan kan die ook (samen met jou) terecht bij de huisarts of jullie verloskundige. Voor beide ouders is het belangrijk om de juiste hulp te krijgen als het niet goed gaat met de mentale gezondheid. Hier kan je meer lezen over leefstijladviezen voor de partner.