Psychische klachten tijdens en na de zwangerschap

Psychische klachten kunnen horen bij een aandoening. Een aandoening is een verzameling van symptomen en klachten, waar vaak behandeling voor nodig is. Dit zijn verschillende psychische aandoeningen die je door de zwangerschap, de bevalling en/of de kraamtijd kan krijgen:  

Postpartumblues 

Maar liefst 50-80% van alle pas bevallen vrouwen krijgt last van de postpartumblues. Portpartum betekent: na de bevalling. En blues is een Engels woord voor somberheid en verdriet. Het is ook wel bekend als de babyblues of kraamtranen. Kenmerken zijn: plotselinge huilbuien, slaapproblemen, je geprikkeld voelen en zonder reden nerveus zijn. De postpartumblues gaat gelukkig vanzelf over en komt het vaakst voor tussen dag drie en dag tien na de geboorte.  

Postpartumdepressie 

Lijkt de babyblues niet over te gaan of voel je je maanden na je bevalling nog steeds somber? Dan kan het zijn dat je een postpartum (na de bevalling) depressie hebt. Dit komt voor bij 10% van alle moeders. Het ontstaat vaak door een combinatie van oorzaken. De kans op een postpartumdepressie is groter als:  

• er in je familie depressies voorkomen;
• je ooit eerder een depressie of psychische aandoening hebt gehad;
• je bepaalde karaktereigenschappen hebt, zoals moeilijk grenzen kunnen stellen en perfectionistisch zijn;
• je tijdens de zwangerschap of de bevalling stressvolle gebeurtenissen meemaakt. 

Daarnaast kunnen hormonale veranderingen, een vitaminetekort of problemen met de schildklier bijdragen aan het ontstaan van een postpartum depressie. 

Een postpartum depressie begint vaak in de weken of maanden na de bevalling. Je merkt dit vooral aan sombere gevoelens en het niet meer kunnen ervaren van plezier of geluk. Behalve na de bevalling, kan de depressie ook tijdens de zwangerschap voorkomen.  

Lees meer over depressie na de bevalling

Postpartum psychose 

Een postpartum psychose (ook: puerperale psychose) is een ernstige aandoening. Het is een psychose na de bevalling, tijdens het kraambed. De pas bevallen moeder krijgt last van psychotische verschijnselen, zoals verwardheid, wanen en hallucinaties. Je hebt bijvoorbeeld hardnekkige overtuigingen of waarnemingen die niet kloppen met de werkelijkheid. Vaak begint een postpartum psychose met slaapproblemen en angstig en achterdochtig zijn. Het komt voor bij 1-2 op de 1000 kraamvrouwen. Het ontstaat binnen één maand na de bevalling en de meeste vrouwen hebben in de kraamweek al last van symptomen. Als je al eerder een psychose hebt gehad of een bipolaire stoornis hebt, is de kans groter dat je een postpartum psychose krijgt. Ook is er 50% kans dat dit bij een volgende zwangerschap weer gebeurt. Deze psychose kan gevaarlijk en soms zelfs levensbedreigend zijn voor de moeder zelf en de baby. Daarom is het belangrijk om bij signalen hiervan direct hulp in te schakelen. 

Lees meer over kraambedpsychose

PTSS (posttraumatische stressstoornis) 

Een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een angststoornis die kan ontstaan na een traumatische gebeurtenis. Een kenmerk is het steeds weer opnieuw beleven van de traumatische gebeurtenis in je gedachten of dromen. Ook vermijden mensen met PTSS situaties die de herinnering of het gevoel van het trauma oproepen. Ze zijn vaak erg prikkelbaar en hebben vaak last van een negatieve stemming. 10-20 op de 100 vrouwen ervaren hun bevalling als traumatisch. Van deze groep krijgen 1-3 op de 100 vrouwen PTSS. Vrouwen die lijden aan PTSS kunnen hun dagelijkse taken niet meer uitvoeren. Vaak gaat PTSS ook samen met een depressie (bij 20-75%). Er is een grotere kans op PTSS als er tijdens je zwangerschap of bevalling problemen zijn geweest, als je al eerder in je leven een psychische aandoening hebt gehad, of als je erg angstig was voor de bevalling. 

Lees meer over bevaltrauma

Hoe kan je merken dat je (misschien) een psychische aandoening hebt tijdens de zwangerschap of na de bevalling? Dit is een overzicht van de symptomen bij de verschillende aandoeningen. 

Zo herken je de postpartumblues 

De postpartumblues (kraamtranen) komt veel voor. Het is vooral te herkennen aan huilbuien zonder precieze reden. Ook kan je last hebben van slaapproblemen en prikkelbaar en nerveus zijn. De klachten zijn tijdelijk. Bij de postpartumblues voel je naast je klachten ook nog geluk en plezier. 

Zo herken je een postpartum depressie  

Veel vrouwen met een postpartum depressie voelen zich niet blij of gelukkig na de komst van hun baby, terwijl ze zich hier wel op hadden verheugd. Daarnaast kan je last hebben van veel andere symptomen. Sommige daarvan komen ook voor bij een normaal kraambed, zoals vermoeidheid, vergeetachtigheid en bezorgdheid. Dat maakt het soms lastig om te herkennen of je een depressie hebt of niet. Bij een postpartumdepressie houden klachten altijd langer dan twee weken aan. Bespreek met je verloskundige welke klachten je ervaart. Jullie gaan dan samen op zoek naar manieren om je klachten te verminderen. Bijvoorbeeld met slaapmedicatie, meer ondersteuning van familie en vrienden of een duidelijk plan voor de borstvoeding. Als de verloskundige vermoedt dat je een postpartum depressie hebt, kan ze de huisarts of het consultatiebureau ook vragen voor hulp. Blijf je toch klachten houden, dan kan therapie en/of medicatie nodig zijn. 

De diagnose van een postpartumdepressie wordt altijd door een (huis)arts gesteld. De volgende klachten kunnen bij een postpartum depressie horen: 

• Sombere stemming
• Extreem vermoeid en lusteloos
• Geen initiatief nemen, gebrek aan interesse
• Je hebt uitgekeken naar de komst van je baby, maar nu de baby er is ervaar je geen plezier of geluk. Soms kan er zelfs een afkeer van de baby ontstaan.
• Je ervaart geen moedergevoel of je bent juist overbezorgd naar je baby toe.
• huilbuien
• Je voelt je extreem prikkelbaar en kan soms zonder reden agressief naar anderen uitvallen.
• Gebrek aan concentratie
• Verwardheid
• Vergeetachtigheid
• Je hebt een extreem grote behoefte aan slaap of juist last van slapeloosheid.
• Je zelfvertrouwen is weg, je voelt je waardeloos en ongeschikt als moeder.
• Machteloosheid en wanhoop
• Je bent angstig
• Veel piekeren en malen
• Lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid
• Het lukt je niet meer om normale dagelijkse bezigheden uit te voeren.
• Je hebt terugkomende gedachtes aan de dood, zelfmoord of je baby iets aan willen doen. 

Zo herken je een postpartum psychose 

Het eerste wat je merkt is niet of bijna niet slapen en angstig en achterdochtig zijn. Daarna volgen de psychotische verschijnselen, zoals wanen en hallucinaties. Je hebt bijvoorbeeld hardnekkige overtuigingen of waarnemingen die niet kloppen met de werkelijkheid. Vrouwen met een postpartum psychose kunnen verward zijn en onsamenhangend praten.   

Zo herken je PTSS (posttraumatische stressstoornis)

Bij PTSS heb je herbelevingen en nachtmerries over de traumatische gebeurtenis. Het is dan alsof je het opnieuw beleeft. Situaties die bepaalde gevoelens of herinneringen aan de gebeurtenis naar boven halen, ga je uit de weg. Ook kan je last hebben van woede-uitbarstingen en heftige schrikreacties. 

Zit je na een bevalling emotioneel niet goed in je vel, heb je last van huilbuien en voel je je niet gelukkig? Het is belangrijk dat je dit vertelt aan je omgeving. Dit kan je partner zijn, of familie of vrienden en vriendinnen. Daarnaast is het belangrijk dat je het bespreekt met je verloskundige of huisarts. Die kunnen kijken of je klachten bij het normale herstel na een bevalling horen.  

Het kan lastig voelen om over deze gevoelens te praten. Dit kan komen doordat de omgeving vaak heel positief is over een zwangerschap, bevalling en baby. Het kan dan heel fijn zijn om met een verloskundige, huisarts of andere zorgverlener te praten. Zij zullen naar je luisteren, advies geven en je helpen. 

Psychische klachten die zijn ontstaan in of na de zwangerschap, kunnen weken of maanden aanhouden. Soms ook nog langer. Daarom is het belangrijk dat je hulp vraagt van een zorgverlener, zoals je verloskundige of huisarts. Zij kunnen je doorverwijzen naar andere specialisten voor goede begeleiding en hulp. Meestal zijn de psychische klachten goed te behandelen met gesprekstherapie en soms medicatie.

Als je tijdens de zwangerschap psychische klachten hebt, is het belangrijk om dit serieus te nemen en hulp in te schakelen. Bespreek je klachten met je verloskundige of huisarts. Zij kunnen je doorverwijzen naar geschikte hulp voor psychische aandoeningen bij zwangeren. Bijvoorbeeld naar de POP-poli (psychiatrie-obstetrie-pediatrie) in het ziekenhuis.  

De POP-poli is er speciaal voor zwangeren met psychische klachten of die antidepressiva gebruiken. Hier werken verschillende zorgverleners samen om je te ondersteunen, zoals een verloskundige en een gynaecoloog (obstetrie), een kinderarts (pediatrie) en een psychiater. Dit team kan in overleg met jou een advies geven voor de behandeling van je psychische klachten. Gesprekstherapie is vaak de eerste keuze. Als dit niet genoeg werkt, kan je ook medicijnen krijgen. Het behandelen van psychische klachten is belangrijk voor de gezondheid van de zwangere en daardoor ook voor de ongeboren baby. 

Verloskundigen en (huis)artsen hebben een beroepsgeheim. Dit betekent dat alles wat je met hen bespreekt, vertrouwelijk is en blijft. Het doel hiervan is dat mensen zich vrij voelen om hun klachten met de verloskundige of arts te bespreken. Misschien wil je er niet over praten met je omgeving. Maar je kan er altijd mee terecht bij een verloskundige of arts. Zo krijg je de juiste begeleiding en hulp. 

Ook als je medicijnen gebruikt voor een psychische aandoening, kan je zwanger worden. Heb je deze wens? Bespreek dit dan met met je (huis)arts, het liefst voordat je zwanger bent. Die kan samen met jou de voor- en nadelen van de medicijnen bekijken. Daaruit komt een advies voor tijdens de zwangerschap. Dit is belangrijk, omdat sommige medicijnen gevaarlijk kunnen zijn voor de ongeboren baby. 

SSRI's zijn medicijnen die vaak worden voorgeschreven als antidepressiva. Ongeveer 2-3% van de zwangere vrouwen gebruikt een SSRI. Er zijn risico’s aan het gebruik van SSRI’s tijdens de zwangerschap. Maar met de juiste begeleiding en extra controles kunnen de zwangerschap, bevalling en het kraambed veilig verlopen. Vaak word je begeleid via de POP-poli. Dit is een afdeling in het ziekenhuis, speciaal voor zwangeren met psychische klachten. Stoppen met medicijnen wordt meestal niet geadviseerd, omdat de gezondheid van de zwangere heel belangrijk is. Als een medicijn schadelijk is voor de ongeboren baby, kijkt de arts samen met jou of er een ander geschikt medicijn is. 

Als je SSRI’s (antidepressiva) gebruikt, kan je veilig borstvoeding geven. Deze medicatie komt bijna niet in je moedermelk terecht. Niet alle medicijnen kan je veilig gebruiken als je borstvoeding geeft. Je arts kan je hier advies over geven. 

Heb je ontdekt dat je zwanger bent, terwijl je medicatie gebruikt tegen psychische klachten? Dan is het belangrijk dat je zo snel mogelijk contact opneemt met een verloskundige of je (huis)arts. Zij kunnen je doorverwijzen naar de POP-poli. Dit is een afdeling in het ziekenhuis voor begeleiding van zwangeren met een psychische aandoening. Bij de POP-poli bekijken zorgverleners of je je medicijnen veilig kan gebruiken tijdens de zwangerschap en welke andere mogelijkheden er zijn. 

Ook partners kunnen last krijgen van psychische klachten na de komst van een kind. Als de zwangere of pas bevallen moeder een psychische aandoening krijgt, heeft dit ook gevolgen voor de partner. Of de partner kan zelf last houden van een traumatische gebeurtenis tijdens de zwangerschap of de bevalling. Heeft je partner klachten die kunnen wijzen op een depressie of PTSS? Dan is het belangrijk dat die daar de juiste hulp bij krijgt. Hiermee kan je partner terecht bij jullie verloskundige of huisarts.